2025, Küresel Ekonomik Buhran ve Türkiye'de Gayrimenkul Balonunun Patlaması Olasılığı [2/2]

... (1. bölümün devamı olan 2. bölüm)

Öte yandan, yasadışı göçmenlerin düşük ücretli iş gücü etkisiyle yeni işlerin hızla doldurulabildiği ve bu nedenle işsizlik oranına kıyasla aylık yeni istihdamın güçlü bir şekilde ortaya çıktığı bir dönemde, yasadışı göçü engellemeye başlamak, tersine yeni iş imkanlarının önceki dönemlere göre daha düşük olma olasılığını artırır.

​

Haziran ayından itibaren yasadışı göçmenlerin engellenmesinin oldukça güçlü olduğu belirtilen aylık yeni istihdamı biraz düşürürken, bunun yerine hız kazanmaya başlayan işsizlik oranındaki artışı bir süreliğine bastırma etkisine sahip olabilecek bir politika kararıdır.

​

Yukarıda işsiz sayısına bakarsak, Temmuz ayında bu yılın en yüksek seviyesine ulaştıktan sonra, Ekim verilerine kadar biraz daha düşük seviyelerde seyrediyor.

​

Öte yandan, aşağıdaki grafikte tarım dışı istihdam verilerine baktığımızda, yaklaşık Haziran-Temmuz ayları civarından itibaren belirgin şekilde zayıflama belirtileri gösteriyor. Aslında Nisan ayından itibaren aylık 200.000'in altına sürekli düşmeye başladığını göz önünde bulundurursak, Nisan ayından itibaren zaten biraz soğumaya başladığı görülüyor.

​

Ve o zamandan beri, kasırga, grev gibi geçici etkileri bahane ederek, istihdam rakamlarının geçici olarak düşük çıkmasının doğal olduğunu savunuyorlar(?)

​

Ancak, kısa süre önce yayınlanan bölgesel istihdam verilerinde, Ekim ayı istihdamının neredeyse sıfır seviyesinde düştüğünün ortaya çıkması, son zamanlarda yaşanan kasırgaların veya grevlerin olduğu bölgelerle neredeyse hiç ilgisi olmayan bölgelerin çoğunlukta olduğunu göstermiştir. Amerika Birleşik Devletleri'nde yılın ikinci yarısından itibaren görülen istihdam düşüşünün kasırgalardan değil, 'eğilimsel' olarak ilerlediği olasılığı artmıştır.

Ve tekrar yukarıda gördüğümüz işsiz sayısı ve ardışık işsizlik maaşı talebi eğrisi grafiğine bakalım.

​

Bu tür kısa vadeli politikalarla, işsizlik oranı, piyasada hassas bir şekilde izlenen (Şam Yasası'nda bahsedilen) çizginin üzerine çıkmaması için birkaç ay boyunca bastırılıyor; ancak bunun etkisi de neredeyse tükeniyor.

​

İşsizlik oranından biraz daha önceleyici bir görünüm sergileyen ardışık işsizlik maaşı talebi azalma belirtisi göstermiyor ve son bir-iki aylık eğilime bakıldığında yeniden yükseliş eğilimi gösteriyor. Bunun daha fazla yükselmesi, zaman farkıyla işsizlik oranının tekrar yükselmesine ve daha fazla artmasına neden olma olasılığını artıracaktır. Ve bunun, şu anda güçlü bir eğilim gösteren tüketici harcamalarını da yavaşlatma etkisi yaratma olasılığı yüksektir.

Peki... başka bir düşünceyi ele alalım.

​

Trump yönetimi, göreve başladığında bu ekonomik göstergelerin gidişatını izleyerek, enflasyon oranı yükselse bile hemen ekonomik canlandırma yaparak tekrar canlandırmaya çalışacak mı?

​

Ancak, son zamanlarda Elon Musk'ın bilgi verimliliği sorumlusu ve Steven Mnuchin'in (Steven Mnuchin) maliye bakanı adaylarının söylemlerine baktığımızda, bunun aksine oldukça beklenmedik sıkılaştırıcı açıklamalar yapıyorlar.

​

Göreve başladığında Trump ve ekonomiyi yöneten kabine üyeleri hangi yönde karar verecekler?

​

Eğer Trump yönetimi, göreve başladığında fiyat endeksi artış oranı tekrar yükselse bile teşvik edici bir tutum sergilerse, KOSPI endeksi, yerel ekonomi zor olsa bile, Goldman Sachs'ın tahminine göre gelecek yıl ortalarında 2750 puana tekrar ulaşabilir.

​

Ancak, Trump yönetimi göreve başladığında, ekonomi bir süre durgunlaşsa bile önce fiyatları kontrol altına alıp sıfırlayıp yeniden başlama yaklaşımıyla ilerlerse, gelecek yılın ilk yarısından itibaren Amerika'nın da durgunluğa girme olasılığının yüksek olduğunu tahmin ediyorum.

​

Ancak günümüzde Amerikan piyasa göstergelerinin gidişatına baktığımızda, ikincisinin olasılığının daha yüksek olduğunu düşünüyorum. Ve kısa bir süre önceki seçim kampanyasında Musk'ın söylediklerinin, Trump'ın göreve başlamasıyla ilgili bu ipucu mu? diye düşünüyorum.

Yukarıda bahsettiğim birinci senaryoda, yerel KOSPI endeksi, Goldman Sachs'ın söylediğine göre gelecek yılda da belirli bir aralıkta hareket edecek ve gelecek yılın sonlarına doğru 2750 civarında olabilir; ancak ikincisinde, gelecek yılın ilk yarısından itibaren diğer ülkelere göre geç de olsa bu kez Amerika'nın durgunluğu da etkileyecek ve küresel piyasalar birlikte düşüş yaşayacaktır. İkincisinde, gelecek yılın sonlarına doğru KOSPI'nin 2750 civarında değil, 1500 puan civarında veya altında kalacağını tahmin ediyorum.

​

Ve ikincisi senaryosu ile gelecek yılın gidişatı gerçekleşirse, gelecek yılın, tam anlamıyla küresel ekonomik krizin (uzun süreli durgunluk) ve yerel gayrimenkul piyasası balonunun patlamasının başlangıç yılı olma olasılığını yüksek görüyorum. Çünkü artık bunun 'zamanı' geldi diye düşünüyorum.

​

Durum aşağıya doğru kayarsa, 2025'ten itibaren sık sık bahsettiğimiz 'büyük ekonomik krizin esas oyunu'nun artık ortaya çıkmaya başlayabileceği anlamına gelir.

Uzun zaman sonra baktığımızda, sonuç olarak uzun süreli bir durgunluğa girmiş olsak bile, ilk bir yıl civarında bunun normalde kısa süreli olan ve sık sık yaşanan döngüsel ekonomik durgunluk gibi görünmesi doğaldır. Başlangıçta en olası olarak gördüğümüz zamana göre bir yıl öne çekilmiş gibi görünüyor.

Kısa süre önce, dolar/TL kuru 1450 seviyesini güçlü bir şekilde aşarak destekleyici bir eğilimle devam ederse, 2020'lerin büyük ekonomik krizinin esas oyununun zaten başladığı olasılığının çok arttığını söylemiştim. Kuru bu eğilimi göstermeye başladığında, savaş gemisi gibi olan Amerikan piyasası da zaten uzun vadeli zirveyi yapmış ve birkaç yıllık uzun vadeli düşüş piyasasına doğru büyük bir yönde dönmeye başlamış olacaktır diye tahmin ediyorum. Mevcut gidişatı göz önünde bulundurursak, gelecek yılın ilk yarısında, hatta mümkünse ilk çeyrekte bile bu eğilim yaşanabilir diye düşünüyorum.