2025, Küresel Ekonomik Kriz ve Türkiye'de Gayrimenkul Balonunun Patlama Yılı Olabilir mi? [1/2]

11 Kasım'ın son günü olan yerli borsa, her iki piyasada da oldukça büyük bir düşüşle kapanış yaptı. KOSPI %1,95, KOSDAQ ise %2,33 düşüşle tamamlandı.

Yerli borsanın bugün büyük bir düşüş yaşamasına ilişkin olarak yatırımcı psikolojisinin kötüleştiği belirtiliyor.

​

Son zamanlarda Trump, göreve başlar başlamaz vurmak için gümrük vergisi savaşı hazırlıklarına şimdiden yoğun bir şekilde başlamış gibi görünüyor ve yerel olarak da dün genel kurumların beklentilerinin aksine Merkez Bankası'nın 25bp art arda indirim kararı vermesi etkili olmuş olabilir.

​

Muhtemelen sıradan yatırımcılar da Para Politikası Kurulu toplantısından sonra gelen Merkez Bankası'nın sürpriz faiz indirimini ve daha sonraki indirimleri de göz önünde bulunduracağına dair Merkez Bankası Başkanı'nın ima ettiklerini görünce 'Acaba yerli ekonominin kötüleşmeye başladığını mı görüyoruz?' diye düşünmüşlerdir. Ben de benzer şekilde düşündüm.

Ve birkaç gün önce, meclisin uzun süredir konuşulmasına rağmen ilerlemenin olmadığı mevduat koruma haddini önceki 50 milyon Wondan 100 milyon Wona yükseltme konusunda ani bir anlaşmaya vardığını görünce içten içe 'Mevduat bankaları ve diğer ikinci sınıf finans kurumlarında (muhtemelen PF'nin etkisi?) nakit parası fazla yokmuş' diye düşündüm.

​

Eğer PF nedeniyle tasarruf bankaları vb. durumları çok kötüleşmişse, direnmelerini sağlarken bankalardaki mevduatların hareket etmesini sağlamanın akla gelen ilk yolu bu 'mevduat koruma haddi artışı'dır. Bu nedenle mevduat koruma haddinin artırılmasına ilişkin kararı, gayrimenkul piyasasında kötü bir sinyal dolaştığını düşündüm.

Yerli gayrimenkul piyasasını tahrik edebileceğinden korkulduğu için, daha önceki dönemlerde ekonomik yavaşlama belirtileri görülmesine rağmen, bu sefer önleyici bir şekilde faiz indirimine gitmekten kaçınan tutumu bırakarak cesurca ardı ardına indirimler yaptı.

​

Yakın zamanda yerli şirket iflaslarının rekor seviyeye ulaştığı aşağıdaki haberde olduğu gibi, Merkez Bankası da yerli ekonominin yavaşlama hızının arttığını kabul etmeye başlamış gibi görünüyor.

​

Yerli ekonomi bu duruma girdiğinden beri, ardı ardına faiz indirimi yapılsa bile gayrimenkul piyasasının hemen canlanması zorlaştı ve Para Politikası Kurulu üyelerinin tutumunun bu yönde değiştiğini düşünüyorum.

Bugün KOSPI ve KOSDAQ endeksleri sert bir şekilde düşüş gösterse de, kısa bir süre önce ardı ardına düşüşler nedeniyle şu anki hareketli ortalamalar ters yönde olduğundan direnç güçlü olduğundan teknik olarak ardı ardına yükseliş kolay değil, ancak 15 Kasım'daki Samsung Electronics'in kısa vadeli dibinden bu yana yükseliş bölgesinin devam ettiğini düşünüyorum.

​

Ancak yükselişin devam etmesi halinde bile 240 günlük hareketli ortalamaya kadar kolay görünmüyor ve 60 günlük hareketli ortalamayı kısa bir süre geçme seviyesine kadar mı...?

Bu durumda, bugün Goldman Sachs'ın Kore borsası hakkındaki tahminleri haberlerde yer aldı.

​

Yerli piyasanın önümüzdeki yıl daha da zorlaşacağını belirterek, Kore borsası için alım tavsiyesinden nötr tavsiyeye düşürerek 'önümüzdeki yılın Aralık ayında KOSPI tahmini 2750 puan (?)'.. diye açıkladı; önümüzdeki yıl zor olacak derken, önümüzdeki yıl sonu KOSPI endeksi tahmini 2750 puan...

​

Yıl sonu tahmini 2750 puan ise, aslında 23, 24 ve 25 yıllarında da yatay seyir beklentisi anlamına geliyor ve bir şeylerin uyuşmadığı hissediyorum.

Yerli ekonominin şu anki durumu böyleyken, Amerika Birleşik Devletleri'nde Trump'ın seçilmesiyle birlikte önümüzdeki yıldan itibaren küresel olarak "gümrük vergisi bombası" fırtınası yaratacağı kesinleşti ve bunun ticarette keskin bir düşüşe yol açarak ihracat oranı yüksek ülkeler üzerinde yükün artacağı tahmin ediliyor.

​

Ve ayrıca önemli olan, hala sağlam bir şekilde devam eden ABD ekonomisinin önümüzdeki yıl da iyi bir şekilde devam edip edemeyeceğidir.

​

Ülkemizde ekonominin yavaşlama hızı zaten artıyor gibi görünüyor, Çin ise teşvik paketi gibi olmayan borç döngüsü teşvik paketlerini açıkladığından fazla bir şey beklemek zor ve Almanya gibi Avrupa ülkelerine baktığımızda zaten durgunluğun başlangıç aşamasına girmiş durumdalar. Burada en azından tek başına direnen Amerika Birleşik Devletleri'nin ekonomisinin düşüp düşmeyeceği özellikle küresel hisse senedi piyasalarını büyük ölçüde etkileyecek gibi görünüyor.

Biden yönetimi altında, neredeyse tamamen gevşemiş gibi görünen sınır kontrolleri yaklaşık 2 yıl boyunca devam etti ve bu da yasadışı göçmenlerin hızla artmasına yol açtı, ancak Haziran ayından itibaren yasadışı göçmenlerin girişini sınırlama politikasına geçti.

​

Elbette bunun için her insanın farklı sebepleri var.

​

En basit şekilde savunulan sebep, seçim etkisi yaklaştığı için yasadışı göçmenlerle ilgili şikayetleri bir nebze bastırmak için seçim amaçlıdır.

​

Ve bir başka sebep ise, bir yayın organında uzman bir kişinin söylediği tahmine dayalı bir hikayedir. Korona sonrası, daha önce hiç olmadığı kadar yüksek bir istihdam talebini karşılamak için yasadışı göçmenlerin kasıtlı olarak çoğunlukla girmesine izin verildi ve istihdam talebinin neredeyse tamamlandığı görülünce yasadışı göçmenleri engellemeye başladılar.

​

Aşağıdaki JOLTs'un istihdam talebi ve tarım dışı istihdamdan elde edilen iş arayan (işsiz) talebinin eğilimlerini gösteren grafiğine bakarsanız, bu yılın ortalarına gelindiğinde bunlar neredeyse eşleşme noktasına geldiği için artık yasa dışı göçmenler aracılığıyla dışarıdan gelen işgücü tedariki artık gerekli değilmiş gibi görünüyor ve tekrar engellemeye başladılar.. diye bir söylenti var.

Yukarıda bahsedilenlerin hepsinin de makul bir olasılığı olduğunu düşünüyorum.

​

Ancak Haziran ayından itibaren Biden yönetiminin yasadışı göçmenleri tekrar engellemeye başlamasının temel sebebi bence farklı; kısaca "ekonomi göstergelerini döndürme" amacıdır.

​

Geçtiğimiz Ağustos başında açıklanan Temmuz ayı tarım dışı istihdam verilerinde işsizlik oranı oldukça yüksek çıktı ve "şampanya yasası" uygulanmaya başlandı ve ekonomik durgunluğa girildiğini söyleyerek piyasanın kısa süreliğine sallandığını herkes hatırlayacaktır.

​

Aşağıdaki grafikte, turuncu fosforlu kalemle işaretlenmiş olan, bu yılın Mart-Haziran ayları arasında tarım dışı istihdam yoluyla açıklanan ABD işsiz sayısının (işsizlik oranıyla bağlantılı) eğilimini göstermektedir. Yıl başında bir kez daha büyük bir artış oldu, ancak 4, 5 ve 6 aylarında işsizlik oranı ardı ardına artmaya başladı. Ve bu durum Temmuz ayı verilerine kadar devam ederek, Temmuz ayı işsizlik oranının açıklandığında "şampanya yasası" bile dile getirilerek piyasanın kısa süreliğine karışıklığa yol açmıştı.

​

Ancak dışarıdan gelen işgücünün girişini engellemeyi düşünürsek, o işler daha önce ABD'de bulunan mevcut işsizlere (iş arayanlara) gitme olasılığı yüksektir. Yasadışı göçmenleri tekrar engellemeye başlarsak, anket yoluyla yapılan araştırmalarla elde edilen mevcut işsizlik oranı göstergesinin artış hızını en azından kısa vadede bir nebze bastırmak mümkün olur.

- Makale başına karakter sayısı sınırlaması nedeniyle, devamı 2. bölümde...