Kutuplaşma Durumunda Fed, Sadece Olumlu Ekonomik Göstergelere Odaklanırsa Bir Sonraki Durgunluk Daha Derin Olabilir (1/2)

Geçen yıla kadar, ABD'nin ekonomik göstergelerinin çok güçlü olduğunu söylerken, aynı zamanda yüksek fiyat endekslerinin gösterdiği enflasyon oranı ekonomistlerin en büyük endişesiydi. Bu yılın başından itibaren ise, ABD ekonomisinin hala güçlü olduğu söyleniyor ancak bazı göstergelerde zayıf bir akış da görülmeye başlandı ve durgunluk endişeleri ara sıra ortaya çıkıyor; bu durum biraz farklı gibi görünüyor.

​

ABD'de ara sıra yayınlanan ekonomik göstergeler arasında, bazılarının sürekli olarak güçlü çıktığını, bazılarının ise durgunluğa sürükleniyormuş gibi göründüğünü görüyoruz; bu durum piyasayı yukarı aşağı sallıyor. Birkaç temel ekonomik göstergenin eğilimlerine dair grafiklere bakarak biraz düşünelim.

​

Aşağıda, ABD'nin toplam ekonomik büyüklüğünü gösteren gerçek GSYİH'nin eğilimi gösterilmektedir. Bu gösterge tipiktir ancak üç aylık verilere dayandığı için, ilgili zamandan daha geç yayınlandığı için aylık göstergelere göre piyasadaki etkisi düşünülenden daha düşük seviyededir. Noktalı çizgiyle birlikte gösterilen, bir önceki yılın aynı dönemine göre (% YoY, sağ dikey eksen) değişim oranının eğilimidir.

Bu gerçek GSYİH eğilimine baktığımızda, Koronavirüs salgını sırasında büyük bir düşüş yaşandığını, ardından federal hükümet ve Fed tarafından yapılan büyük ölçekli teşvik paketleriyle iyileşmenin sağlandığını ve 2021 yılının ikinci yarısından itibaren Koronavirüs öncesi büyüme trendine geri döndüğünü ve bu eğimi şu ana kadar koruduğunu görüyoruz.

​

Koronavirüs öncesi trend eğimini sürdürdüğünü gördüğümüzde, Biden yönetiminin bir dereceye kadar kasıtlı olarak, bir anlamda biraz zorlayarak bile olsa bu eğimi korumaya çalıştığı izlenimi oldukça güçlü bir şekilde oluşuyor.

Önceki gerçek GSYİH büyüme trendini devam ettirmek için biraz zorlama yapıldıysa, diğer alanlarda da kesinlikle fedakarlıklar yapıldığı tahmin ediliyor. Aşağıda, nominal GSYİH'ye göre hükümetin (federal ve eyalet hükümeti) harcama oranı ve bir önceki çeyreğe göre GSYİH'nin ne kadar oranında hükümet borcunun arttığını kısaca gösteren bir grafik bulunmaktadır.

​

Toplam GSYİH'ye göre hükümet harcama oranına baktığımızda, 2010'ların ortalarından sonra, Koronavirüs salgınının hemen ardından yaşanan büyük teşvik dönemi hariç, yaklaşık %35 oranında tutarlı bir şekilde ilerlediğini görüyoruz.

​

Aşağıdaki çeyreklik harcama oranına baktığımızda ise, 2008 küresel mali krizinden sonra, önceki döneme göre çeyreklik hükümet borçlanmasının ortalama seviyesinin arttığını ve Koronavirüs salgınının ardından da bu seviyeyi tutarlı bir şekilde koruduğunu görüyoruz. Muhtemelen bu tutarlı hükümet borç artışının yol açtığı harcama büyüklüğünün korunması, gerçek GSYİH'nin büyüme trendini tutarlı bir şekilde korumasının önemli bir nedenidir diye düşünüyoruz.

Öte yandan, aşağıda ABD'nin tüketimle ilgili iki önemli göstergesi olan kişisel tüketim harcamaları (PCE) ve perakende satışların enflasyonu yansıtan gerçek değerlerini gösteren grafikler bulunmaktadır.

​

Son YoY eğilimlerine baktığımızda, PCE Koronavirüs öncesi seviyelerdeki büyüme oranına yaklaşıyor ve istikrarlı bir seyir izlerken, perakende satışlar rekor seviyede olmasına rağmen büyüme oranı açısından durağanlaşarak yavaşlama belirtileri gösteriyor.

Ancak bu grafikleri Koronavirüs öncesi büyüme trendi çizgisiyle birlikte ele aldığımızda farklı bir görünüm ortaya çıkıyor.

​

Aşağıdaki grafiklerde görüldüğü gibi, kişisel tüketim harcamaları veya perakende satışlar, Koronavirüs öncesi dönemin büyüme trendini uzattığımızda, şu andaki zaman noktasında buluştukları noktada benzer seviyelerde görünüyorlar. Ancak ilginç bir şekilde, perakende satışlar 2021 yılında Koronavirüs sonrası telafi edici tüketim döneminde kişisel tüketim harcamalarına göre aşırı ölçüde yükseldi. Bu durumun nedeni, 2021 yılındaki telafi edici tüketim döneminde kişisel tüketim harcamalarına göre aşırı ölçüde yükselmesi ve önceden yansıtılmış bir kısmın olması olabilir.

Ve aşağıda istihdamla ilgili göstergeler bulunmaktadır.

​

Öncelikle, aşağıdaki grafik şirket anketlerine (maaş bordrosu anketleri) göre tarım dışı istihdamın eğilimini göstermektedir. Koronavirüs salgınından sonra çok güçlü bir toparlanma göstererek Koronavirüs öncesi artış oranına neredeyse yaklaşmış ve şu anda Koronavirüs öncesi seviyesine yakın bir yıllık orana ulaşmıştır. Yine de yüksek faiz oranlarının devam ettiğini göz önünde bulundurursak, hala güçlü bir seyir izliyor.

​

Bu göstergenin, istihdam göstergelerinin başlığında sürekli olarak güçlü bir şekilde yer almasının nedeni olarak, yasa dışı göçmenlerin girişinin etkisi ve bir kişinin birden fazla işte çalışmasının çift sayım yapması gibi faktörler nedeniyle gerçekte olduğundan daha yüksek gösterildiği belirtiliyordu. Bu durum göz önünde bulundurulmalıdır.

Aşağıda ise, ABD istihdam durumunu gösteren yukarıdakine benzer bir gösterge bulunmaktadır, ancak bu gösterge hane halkı anketlerinden elde edilen verilere dayanmaktadır. Yöntem açısından doğruluk bakımından maaş bordrosu daha güvenilir olduğu için, istihdam başlığı altında kullanılmamaktadır ve sık sık bahsedilen bir veri de değildir.

​

Yasa dışı göçmenlerin etkisi son yıllarda her zaman büyük olmasa da genellikle sürekli bir göç yaşandığı için ve birden fazla işte çalışan kişiler de oldukça fazla olduğu için, genel olarak yıllık değişim oranı bakımından maaş bordrosu şirket anketlerine göre daha düşük çıkma eğilimindedir. Aşağıdaki grafikte de görüldüğü gibi, son bir yıldır yavaşlama eğilimindedir.

Ayrıca, aynı anketle derlenen işsizlik oranı göstergesi de artık düşmüyor ve taban seviyesinden yavaşça yükselme eğilimi gösteriyor. Bunun sonucu olarak ‘Okun’un yasası’nın devreye girmesi nedeniyle, birkaç hafta önce (Temmuz-Ağustos ayları) piyasalar bu konuya duyarlı bir şekilde yaklaşmıştı.

Öte yandan, aşağıda ABD'de çalışanlar arasında birden fazla işte (çoklu iş) çalıştığını belirten kişilerin oranını gösteren bir grafik bulunmaktadır.

​

Biraz daha yükselebileceği oldukça yüksek bir olasılık olsa da, Koronavirüs salgınından sonra büyük bir düşüş yaşayan bu oran şimdi Koronavirüs öncesi seviyesine geri döndü. En azından tarım dışı istihdamda (toplam tarım dışı) çoklu iş çalışanlarının neden olduğu ilave artış yanılsaması artık Koronavirüs öncesi seviyeye döndü, yani hızlı bir şekilde katkıda bulunabilecek neredeyse tüm olanaklar tüketildi mi? diye düşünüyoruz. Ek kapasite olsa bile.

Ayrıca, yasa dışı göçmenlerin neden olduğu tarım dışı istihdamdaki ani artışın etkisi, Haziran ayında Biden yönetiminin bir yürütme emriyle sınır kontrollerini yeniden uygulamaya koymasıyla azalmış olsa da, hala bir miktar kontrol mümkün durumda.

​

Biden yönetiminin Haziran ayında başlattığı yasa dışı göçmenlerle ilgili düzenlemeyle ilgili aşağıdaki makalede, o zamandan beri sınırda yasadışı göçmenlerin tamamen engellenmediği, yalnızca ‘duruma göre ölçeklendirme’ yapıldığı görülebilir.

​

Yasa dışı göçmenlerle ilgili düzenleme, günlük ortalama 1000-2500 kişi civarında hareket edecek şekilde kontrol ediliyor; tamamen engellenmiyor. (Günlük sadece 1000 kişi olsa bile, 30 günde aylık 30.000 kişi, azımsanmayacak bir rakam)

​

Bu yürütme emriyle göçmenlerin etkisi aniden ortadan kalkacakmış gibi görünmüyor; bir sonraki hükümetin göreve gelmesine kadar aylık yeni istihdamın yaklaşık 200.000 civarında gidip gelmesini amaçladığı görülüyor.

(Yükleme kapasitesi sorunu nedeniyle 2. bölümde devam edeceğiz...)